Hội thảo khoa học: Điểm nghẽn thể chế và các giải pháp đột phá để phát triển

Về phía đại biểu khách mời dự Hội thảo, có các đồng chí: Phạm Tất Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Thượng tướng, PGS.TS. Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Trần Văn Tuấn, nguyên Bộ trưởng Bộ Nội vụ; GS.TS. Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công; Ban Thường vụ, Ban Chấp hành, Hội đồng cố vấn, tư vấn, Hội đồng khoa học, các hội viên của Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam cùng đông đảo chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà khoa học quan tâm tới nội dung chủ đề Hội thảo.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Trương Hải Long, Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh, để hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển cần một thể chế đồng bộ, hiện đại và hiệu quả, nhất là trong điều kiện phải giải quyết 3 trụ cột của mô hình chủ nghĩa xã hội ở nước ta, gồm: (1) Phát triển kinh tế thị trường; (2) Hoàn thiện nhà nước pháp quyền và phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng; (3) Chuyển từ quản lý nhà nước sang quản trị quốc gia và ứng dụng các thành quả của cách mạng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số. 

Trong bối cảnh đó, thể chế không chỉ là khung khổ pháp lý mà còn là động lực quan trọng định hướng và thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, thể chế hiện nay chưa theo kịp tiến trình phát triển, vẫn còn tồn tại những điểm nghẽn, rào cản về cơ chế, chính sách đang làm chậm sự phát triển của đất nước. Hội thảo mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học nhìn nhận, đánh giá một cách thẳng thắn và khoa học những điểm nghẽn thể chế, từ đó đề xuất các giải pháp đột phá, sáng tạo để khơi thông những điểm nghẽn. 

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS. Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam khẳng định, thể chế có vai trò nền tảng, quyết định và tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của mỗi quốc gia. Đất nước muốn bước vào kỷ nguyên phát triển và giàu mạnh cần phải tháo gỡ, khai thông các điểm nghẽn, đặc biệt là về thể chế. Việc nghiên cứu các điểm nghẽn thể chế và đưa ra các giải pháp đột phá, khơi thông để phát triển trong kỷ nguyên mới là rất cần thiết, đặc biệt quan trọng nhằm đạt được mục tiêu Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt ra: tinh – gọn – mạnh; hiệu năng – hiệu lực – hiệu quả.

TS. Phạm Trọng Nghĩa, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội của Quốc hội trình bày tham luận “Một số ý kiến nhỏ về thể chế”. Theo TS. Phạm Trọng Nghĩa, thể chế có nhiều cách tiếp cận khác nhau, tuy nhiên, gắn với bối cảnh cải cách cần xác định thể chế theo nghĩa rộng, gồm: quy tắc xử sự (luật chơi), thiết chế (người chơi) và cả thực tiễn thi hành các quy định đó (sân chơi). TS. Phạm Trọng Nghĩa cho biết thêm, điểm nghẽn thể chế nếu không được khơi thông sẽ gây ra các hệ lụy, như: kìm hãm tăng trưởng kinh tế, giảm hiệu quả quản lý nhà nước, tăng chi phí xã hội, cản trở đổi mới sáng tạo, gây mất lòng tin trong xã hội. TS. Phạm Trọng Nghĩa đưa ra 5 giải pháp nhằm tháo gỡ điểm nghẽn này, đó là: (1) Đơn giản hóa và minh bạch hóa quy định pháp luật; (2) Rà soát và cập nhật pháp luật thường xuyên; (3) Tăng cường năng lực cho các cơ quan thực thi pháp luật; (4) Nâng cao trách nhiệm giải trình và giám sát; (5) Tăng cường phối hợp liên ngành.

Với tham luận “Nghẽn thể chế: nguyên nhân và giải pháp”, TS. Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, nghẽn thể chế là nút thắt cơ bản cần phải được giải quyết đầu tiên để mở ra không gian cho các giải pháp khác. Theo ông, có nhiều nguyên nhân gây ra các điểm nghẽn thể chế, như: bộ máy và quy trình hành chính quá phức tạp; sự thiếu phối hợp giữa các cơ quan; khung pháp lý cứng nhắc; thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình; thiếu nguồn lực và năng lực; sự “kháng cự” với thay đổi. Trên cơ sở đó, TS. Nguyễn Sỹ Dũng đưa ra một số giải pháp đột phá nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, như: cần cập nhật và cải tiến quy định pháp lý; đơn giản hóa bộ máy hành chính; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan; bảo đảm sự linh hoạt trong khung pháp lý; bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình; đầu tư vào nâng cao năng lực và nguồn lực; khuyến khích tư duy đổi mới và thúc đẩy chuyển đổi số…

Tại Hội thảo, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung, Trường Đại học Tôn Đức Thắng nhấn mạnh, điểm nghẽn của các điểm nghẽn thể chế tạo nên sự phát triển chậm trễ của Việt Nam là hệ thống pháp luật chưa đồng bộ, chưa có sự thống nhất. Ông đã chỉ ra 3 nguyên nhân quan trọng nhất gây ra tình trạng trên: (1) Soạn thảo các dự thảo luật không xuất phát từ thực tiễn, cùng với đó là có sự tách rời hoạt động chấp hành pháp luật của các cơ quan hành pháp; (2) Không coi trọng chức năng giải thích và xem xét tính hợp Hiến, hợp pháp của các văn bản pháp luật trong hoạt động tư pháp; (3) Sự thiếu hụt khi hệ thống này chỉ dựa trên một loại hình là các văn bản quy phạm của các cơ quan nhà nước. Từ các nguyên nhân kể trên, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung đã đưa ra một số giải pháp quan trọng nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, như: xây dựng hệ thống pháp luật theo yêu cầu của thực tế và cũng là yêu cầu của quyền hành pháp; đưa cuộc sống vào pháp luật mà không phải đưa pháp luật vào cuộc sống; tư pháp phải có chức năng giải thích, rà soát, đánh giá và đề xuất hủy bỏ các văn bản vi phạm luật, vi phạm Hiến pháp; hệ thống pháp luật không chỉ dựa từ một loại nguồn văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước. 

TS. Nguyễn Văn Thuận, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, muốn giải quyết một cách triệt để các vấn đề điểm nghẽn thể chế cần nghiên cứu đầy đủ, chi tiết mọi khía cạnh của đời sống xã hội nhằm giải quyết những vấn đề lý luận cơ bản, như: mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trên cơ sở nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Ông nhấn mạnh cần thực hiện dân chủ một cách toàn diện và phân quyền đầy đủ, thực chất trong quản lý nhà nước, đặc biệt, cần tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan hoạch định chính sách và cơ quan thẩm định, ban hành.

Các đại biểu tham dự Hội thảo đã tích cực tham vấn, đề xuất các ý kiến, tập trung vào một số nội dung, như: cần thay đổi cách thức xây dựng và ban hành thể chế; nâng cao dân trí; tăng cường trách nhiệm giải trình; đổi mới quy trình, phương thức soạn thảo luật theo hướng chuyên nghiệp và khoa học góp phần giải quyết điểm nghẽn về thể chế; tăng cường cơ chế phản biện xã hội; thành lập ủy ban kiểm soát và điều tiết thị trường; rà soát và cập nhật hệ thống pháp luật thường xuyên, từ đó, điều chỉnh và cập nhật các quy định pháp luật để phù hợp với sự phát triển của xã hội trong thời đại công nghệ số; phát triển các mô hình thể chế số hóa để tối ưu hóa quy trình quản lý và cung ứng dịch vụ công.

Phát biểu kết luận và bế mạc hội thảo, TS. Trần Anh Tuấn cảm ơn các đại biểu, nhà nghiên cứu, nhà khoa học đã quan tâm tham dự, tích cực đóng góp ý kiến và gửi tham luận cho Hội thảo. Những vấn đề lý luận và thực tiễn cùng nhiều giải pháp thiết thực là trí tuệ, tâm huyết của các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học tham gia Hội thảo sẽ được Ban Tổ chức Hội thảo tiếp thu đầy đủ, làm cơ sở tổng hợp, báo cáo trình Bộ Nội vụ và Chính phủ xem xét, đề xuất các giải pháp tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Nguồn: https://www.quanlynhanuoc.vn/